Μήλος 416 π.Χ.: Μια επίδειξη δύναμης του αθηναϊκού ιμπεριαλισμού.

 

Η Δηλιακή (στην ουσία αθηναϊκή) Συμμαχία το 431 π.Χ.

 Το 416 π.Χ., ενώ ακόμα διαρκούσε η Νικίειος Ειρήνη που είχαν υπογράψει  Αθηναίοι και Σπαρτιάτες το 421 π.Χ, οι Αθηναίοι παραβίασαν τη συμφωνία επιχειρώντας να εκβιάσουν τους ουδέτερους μέχρι τότε Μηλίους να μπουν στην Αθηναϊκή Συμμαχία, μολονότι αυτοί είχαν δωρική καταγωγή κι επομένως συγγένευαν με τους Σπαρτιάτες.
    Εμφανίστηκαν, λοιπόν, οι Αθηναίοι τον Μάρτη του 416 π.Χ. στο νησί με πολύ μεγάλη ναυτική και στρατιωτική δύναμη (38 πλοία και περίπου 3.000 στρατιώτες δικούς τους και συμμάχων τους υπό την ηγεσία των στρατηγών Κλεομήδη και Τεισία) και εξέθεσαν στους εκπροσώπους των Μηλίων τις απαιτήσεις τους. Οι Μήλιοι υποστήριξαν το δικαίωμά τους να παραμείνουν ουδέτεροι κάνοντας έκκληση στο αίσθημα ευπρέπειας των Αθηναίων, από τους οποίους ζήτησαν να δείξουν έλεος προς ένα μικρό, ήσυχο και ανυπεράσπιστο νησί. Οι Αθηναίοι με περισσή αλλαζονεία απάντησαν ότι δεν τίθενται ζητήματα δικαιοσύνης μεταξύ άνισων δυνάμεων. Τελικά, μετά την άρνηση των Μηλίων να παραδοθούν, οι Αθηναίοι εκμεταλλευόμενοι την υπεροχή τους κατέλαβαν τη Μήλο, έσφαξαν όλους τους ενήλικους άνδρες και υποδούλωσαν τις γυναίκες και τα παιδιά. Στη συνέχεια έκαναν το νησί δική τους αποικία στέλνοντας εκεί πεντακόσιους αποίκους.  

Ο διάλογος αυτός είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της αντιπαράθεσης του δικαίου απέναντι στη δύναμη και αποδεικνύει ότι η Αθήνα, στην ακμή της δύναμής της, επιδείκνυε αλλαζονική συμπεριφορά προς τις πόλεις και νησιά – μέλη της αθηναϊκής συμμαχίας, την οποία σταδιακά μετέβαλε σε αθηναϊκή ηγεμονία. Θυμίζει πολύ το τρίπτυχο Ύβρις – Τύσις – Νέμεσις που χρησιμοποιούν στα έργα τους οι τραγικοί ποιητές. Πράγματι, οι Αθηναίοι διαπράττουν ύβρι επιβάλλοντας τη δύναμή τους σε ένα μικρό νησία και γι’ αυτό τρία χρόνια αργότερα η θεία δίκη (Νέμεση) τους τιμωρεί (Τύσις) με την καταστροφή του εκστρατευτικού σώματός τους στη Σικελία.

Ακολουθεί ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα του διαλόγου των Αθηναίων με τους Μηλίους, όπως τον περιγράφει ο Θουκυδίδης στο 5^ο βιβλίο της Ιστορίας του.

Μήλιοι: Κι εμείς, το ξέρετε καλά, θεωρούμε πως είναι δύσκολο να αγωνιστούμε κι εναντίον της δύναμής σας κι εναντίον της τύχης, κάτω από άνισους όρους. Πιστεύουμε όμως ότι οι θεοί δεν θα μας αξιώσουν τύχη χειρότερη από τη δική σας, γιατί θεοφοβούμενοι εμείς, αντιστεκόμαστε σε άδικους. Όσο για τη δύναμη που δεν έχουμε, νομίζουμε ότι την ανεπάρκειά της θα την αναπληρώσει η συμμαχία των Λακεδαιμονίων, που είναι αναγκασμένη να μας βοηθήσει, αν όχι για άλλο λόγο, τουλάχιστον από φυλετική συγγένεια και από ντροπή. Δεν έχουμε, λοιπόν, καθόλου παράλογα τόσο θάρρος.

Αθηναίοι: Αλλά κι εμείς νομίζουμε ότι δεν θα μας λείψει η εύνοια των θεών, γιατί δεν ζητούμε και δεν κάνουμε τίποτε που’ ναι αντίθετο με τις πεποιθήσεις των ανθρώπων για τους θεούς ή τις αρχές που ακολουθούν στις μεταξύ τους σχέσεις. Έχουμε τη γνώμη για τους θεούς και τη βεβαιότητα για τους ανθρώπους ότι κάποιος φυσικός νόμος τους αναγκάζει να επιβάλλουν την εξουσία τους σε κάθε περίσταση που είναι πιο δυνατοί. Τον νόμο αυτόν ούτε εμείς τον θεσπίσαμε, ούτε θεσπισμένο πρώτοι εμείς τον εφαρμόσαμε, αλλά τον βρήκαμε να υπάρχει, και θα τον αφήσουμε να υπάρχει κι ύστερα από μας, παντοτινά, και ξέρουμε ότι και σεις κι άλλοι, αν αποχτούσατε την ίδια δύναμη με μας, θα κάνατε τα ίδια. (Μετάφραση: Α. Γεωργοπαπαδάκου).

Επιμέλεια
Πέτρος Βιτόπουλος