Το Κωδικό μοιρογνωμόνιο των Αρχαίων Ελλήνων

 

Δεν γνωρίζουμε το παραμικρό στοιχείο που να αφορά τη χρήση και φυσικά την παρουσία αυτού του κρυπτογραφικού οργάνου τόσο κατά τη διάρκεια της Ρωμαιοκρατίας όσο και του Βυζαντίου, όπου αναπτύχθηκαν αρκετά συστήματα  ταχυγραφίας και κρυπτογραφίας.

Θα πρέπει να φτάσουμε στην Αναγέννηση, το 15^ο αιώνα, οπόταν  έδρασε Leon, Battista, Alberti (1404-1472), που θεωρείται ο πατέρας της δυτικής κρυπτογραφίας, για να ξανασυνδέσουμε το νήμα μιας παρόμοιας μορφής κρυπτογραφίας. Ο προικισμένος αυτός διανοούμενος εφεύρε ένα μηχανικό δίσκο, ο οποίος λειτουργούσε ως εξής: Στο εσωτερικό ενός σταθερούς εξωτερικού δίσκου εκινείτο ένας μικρότερος, ενώ και οι δύο περιείχαν κυκλικά το λατινικό αλφάβητο με κάποιες προσθήκες, όπως π.χ. τους αριθμούς 1,2,3,4 καθώς και το σύνδεσμο et (και). Ο εξωτερικός δίσκος εμφάνιζε το αλφάβητο στη σωστή του σειρά, παραλείποντας όμως τα ψηφία H, J, K, U, W, Y, ενώ ο εσωτερικός ήταν μια παράθεση γραμμάτων παράδοξη, σύμφωνη όμως προς τις κρυπτογραφικές προδιαγραφές του κατασκευαστή. Ουσιαστικά ο εσωτερικός ήταν ο κατεξοχήν κρυπτογραφικός δίσκος, που βάσει κάποιου προσυμφωνημένου κώδικα έστελνε και το αντίστοιχο μήνυμα.

Μία  μέθοδος  κρυπτογράφησης  που  χρησιμοποιούσαν  στην  αρχαία  Ελλάδα  ήταν  το  κωδικό  μοιρογνωμόνιο.  Επρόκειτο  για  έναν  μικρό  δίσκο,  που  περιμετρικά  υπήρχαν  τόσες  οπές  όσα  τα  γράμματα  της  αλφαβήτου.  Δύο  επιπλέον  τρύπες  ανοίγονταν, μία  στο  κέντρο  και  μία  ανάμεσα  στην  κεντρική  οπή  και  στην  οπή  που  αντιστοιχούσε  στο  πρώτο  γράμμα  του  μηνύματος.  Ένα  λεπτό  κορδόνι  περνούσε  διαδοχικά  μέσα  από  τις  τρύπες  που  συμβόλιζαν  τα  γράμματα  του  μηνύματος,  ξεκινώντας  από  το  κέντρο  και  από  την  ενδιάμεση  οπή.  Ο  παραλήπτης,  το  μόνο  που  είχε  να  κάνει  για  να  διαβάσει  το  μήνυμα  ήταν  να  ξετυλίξει  το  κορδόνι  και  να  παρατηρήσει  από  ποιες  οπές  περνούσε  αυτό.  Στην  συνέχεια,  έβαζε  τα  γράμματα,  τα  αντιστοιχόντα  στις  οπές,  στην  σειρά.

Η μέθοδος που εδώ για λόγους αναφοράς ονομάζεται "κωδικό μοιρογνωμόνιο", αποτελούσε ένα εξαιρετικά απλό σύστημα κρυπτογράφησης σύντομων μηνυμάτων. Σε δίσκο διαμέτρου 8-10 εκατοστών, άνοιγαν περιμετρικά 24 οπές (όσες και τα γράμματα του αλφαβήτου) και μία επιπλέον στο κέντρο. Επίσης, επί νοητής διαμέτρου με άκρο μία από τις περιφερειακές οπές, υπήρχε μια ενδιάμεση, σε απόσταση δύο περίπου εκατοστών από το κέντρο. Η οπή αυτή καθόριζε και τη θέση του πρώτου γράμματος του αλφαβήτου "Α", ενώ τα υπόλοιπα θεωρείται ότι αντιστοιχούσαν σειριακά στις υπόλοιπες 23 (Ο δακτύλιος με τα γράμματα που φαίνεται στην εικόνα, δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, αλλά παρατίθεται για λόγους κατανόησης του συστήματος).

Παραλλαγή του συστήματος, μπορούσε να είναι ο καθορισμός άλλου γράμματος σαν εναρκτήριο για την σειριακή ανάγνωση. Αυτό γινόταν μετά από μυστική προσυνεννόηση μεταξύ των επικοινωνιακών μερών. Το μήνυμα αποτυπωνόταν με τη βοήθεια λεπτού κορδονιού, το οποίο δενόταν στο κέντρο και από κει περνούσε διαδοχικά από τις οπές που αντιστοιχούσαν στα γράμματα του μηνύματος.

Στην περίπτωση που ένα γράμμα επαναλαμβανόταν, το κορδόνι περνούσε δύο φορές από την ίδια οπή, με περιέλιξη γύρω από την περιφέρεια του δίσκου. Η ανάγνωση του μηνύματος γινόταν από το τέλος προς την αρχή, με το "ξετύλιγμα" του κορδονιού.

Επιμέλεια

Βαδράτσικας Χρήστος