Οι Κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας

 

Οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας πιθανολογείται ότι αποτελούσαν μέρος των εξωτερικών τειχών της Βαβυλώνας. Εικάζεται ότι το βοτανολογικό αυτό θαύμα, που υπερβαίνει τον φυσικό νόμο, ανάγεται στον έρωτα ενός βασιλιά για μια γυναίκα.

Κατά τον Βηρωσσό, έναν Βαβυλώνιο ελληνιστή ιερέα, που έγραψε την ιστορία της Βαβυλώνας στα ελληνικά, οι Κήποι χτίστηκαν περίπου το 600 π.Χ. και εμπνευστής τους ήταν ο Ναβουχοδονόσορ Β΄ (περίοδος βασιλείας: 605-562 π.Χ.), ο ισχυρότερος μονάρχης της νεοβαβυλωνιακής αυτοκρατορίας. Οι Κήποι ήταν δώρο προς τη γυναίκα του Αμυίτις, θυγατέρα του βασιλιά των Μήδων, η οποία νοσταλγούσε τους δασωμένους λόφους της πατρίδας της, και ήθελε να διατρέφεται με φυτά που υπήρχαν στη χώρα της αλλά όχι στη Βαβυλώνα. Για το λόγο αυτό στους κρεμαστούς κήπους υπήρχε και βοτανικός κήπος όπου καλλιεργούνταν εκείνα τα φυτά. Μια άλλη θεωρία λέει ότι οι κήποι χτίστηκαν από τη βασίλισσα των Ασσυρίων Σεμίραμι, γύρω στο 810 π.Χ.
Οι κρεμαστοί κήποι θεωρούνται ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου αν και πολλές αμφιβολίες έχουν εκφραστεί για την φυσική ύπαρξή τους.

Ο Φίλων ο Βυζάντιος, τον 3ο αιώνα π.Χ., τοποθέτησε τους Κήπους πρώτους στον κατάλογό του των επτά θαυμάτων, επισημαίνοντας την ιδιότητα που τους καθιστούσε θαυμαστούς: το ότι αψηφούσαν τη φύση. Σε ένα γυμνό τοπίο, ο άνθρωπος δημιούργησε αυτό που αρνήθηκε να κάνει η φύση: σκιερά δένδρα, πολύχρωμα λουλούδια, εύσαρκα φρούτα και κελαρυστές πηγές. Κι επιπλέον, ίσως για να τονίσουν τον τεχνητό χαρακτήρα τους, οι κήποι ήταν φυτεμένοι σε υπερυψωμένα πεζούλια, ώστε, όπως παρατηρεί ο Φίλων, «τα έργα της καλλιέργειας να αιωρούνται πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων».

Γύρω στο 50 π.Χ. ο Διόδωρος ο Σικελιώτης έγραψε ότι αυτοί οι πολυεπίπεδοι κήποι στηρίζονταν σε μια σύνθετη κατασκευή από χοντρούς τούβλινους τοίχους, πέτρινα υποστυλώματα και δοκούς από κορμούς φοινικόδενδρων σε πυκνή διάταξη. Για να στεγανοποιηθούν οι δοκοί, καλύπτονταν με πλέγματα από καλάμια και πίσσα, καθώς και δύο στρώσεις εφυαλωμένων οπτόπλινθων.[1]
Ο Στράβων αναφέρει ότι το πότισμα των κήπων γινόταν με νερό από το γειτονικό Ευφράτη: «Στην πλευρά των σκαλοπατιών υπάρχουν μηχανές ύδατος, με τη βοήθεια των οποίων τα πρόσωπα, που διορίζονται ρητώς για το σκοπό αυτό, είναι συνεχώς απασχολημένα στην αύξηση του ύδατος από τον Ευφράτη στον κήπο...».[2]
Το εκπληκτικό αποτέλεσμα, με μέγεθος περίπου 400 πόδια (122 μέτρα) φάρδος, 400 πόδια (122 μέτρα) μήκος και περισσότερο από 80 πόδια (25 μέτρα) ύψος,[1] ήταν μια δροσερή, υγρή κι ευωδιαστή όαση, φτιαγμένη για θεούς, που από τα πανάρχαια χρόνια διήγειρε τη φαντασία των Δυτικών.

«Οι κήποι φαίνονταν από μακριά σαν ένας λόφος και τα διάφορα τμήματά τους ήταν κτισμένα το ένα πάνω στο άλλο, σε πολλά επίπεδα. Τα πάντα ήταν κατάφυτα με όλων των λογιών τα δέντρα, και η δύναμη των μεγεθών και της χάρης προσέφερε στο θεατή μεγάλη ευχαρίστηση. Ενα σύστημα ποτίσματος έφερνε άφθονο νερό από το ποτάμι, αν και κανείς δεν μπορούσε να δει το πώς».

Με αυτόν τον τρόπο περιγράφει τους μυθικούς κρεμαστούς κήπους της Βαβυλώνας ο Ελληνας ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης, που έζησε τον 1ο αιώνα π.Χ. Το πρόβλημα είναι ότι την εποχή που ο Διόδωρος έγραφε αυτά τα ποιητικά λόγια είχαν περάσει τουλάχιστον 500 χρόνια από τότε που χτίστηκαν οι κήποι και πολύς καιρός από τότε που καταστράφηκαν.


Το πόσο μεγάλο μπορούσε να είναι το σύμπλεγμα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί. Κάποιοι ερευνητές υπολογίζουν ότι κάλυπτε μια έκταση 120 x 120 μέτρα, με ένα κεντρικό τμήμα που το περιστοίχιζαν ταράτσες, διαρρυθμισμένες σε τρία ή τέσσερα επίπεδα. Κάθε ταράτσα στηριζόταν σε στύλους με μεγάλο πάχος και σε τοιχώματα πλάτους έως και 7 μέτρων. Το πάτωμα στις ταράτσες είχε μια επίστρωση πίσσας, για να μη στάζουν νερά και καταστρέφονται οι τοίχοι και οι κολόνες, ενώ οι σωλήνες που οδηγούσαν το νερό από επίπεδο σε επίπεδο ήταν κατασκευασμένοι από μόλυβδο.
Οι Βαβυλώνιοι ήταν εξαιρετικοί μάστορες -μια τέτοια κατασκευή θα πρέπει να ήταν μέσα στις δυνατότητές τους. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είχε να κάνει με το μηχανισμό ποτίσματος. Σύμφωνα με όλες τις πηγές, ήταν κατά κάποιον τρόπο εντοιχισμένος και γι' αυτό δεν υπάρχουν σχετικές λεπτομερείς περιγραφές.

Οι κήποι έχουν 2 θεωρίες κατασκευής α) είναι το 600 π.χ. από τον Νεβουχοδονόσο Β' και β) είναι το 810 π.χ. από τον Ασσυρίων Σεμίραμι.

Οι κήποι της Βαβυλώνας λένε ότι ήτανε ένα μέρος των εξωτερικών τειχών της πόλης,αυτό το θαύμα ισχυρίζεται ότι ανάγεται στον ερωτά ενός βασιλιά για μια γυναίκα.
Ο Φίλων Βυζάντιος τον 3ο αιώνα τοποθέτησε τους κήπους πρώτους στα 7 θαύματα επισημαίνοντας την ιδιότητα τους ότι αψηφούσαν την φύση και ο άνθρωπος δημιούργησε αυτό που δεν έκανε η φύση σκιερά δένδρα, πολύχρωμα λουλούδια, εύσαρκα φρούτα και κελαρυστές πηγές.Και επιπλέον, ίσως για να τονίσουν τον τεχνητό χαρακτήρα τους οι κήποι ήταν φυτεμένοι σε υπερυψωμένα πεζούλια, ώστε όπως παρατηρεί ο Φίλων <τα έργα της καλλιέργειας να αιωρούνται πάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων>.
Οι Κήποι είναι το μόνο θαύμα που δεν έχει αφήσει κανένα ίχνος παρά τις μεγάλες ανάσκαφες που έχουν γίνει στην Βαβύλωνα δεν έχει βρεθεί κατί που να ταιριάζει στις κατάσκευες που έχουν περιγράψει οι συγγράφεις τις ελληνιστικής περιόδου.Αν και η ύπαρξη των κήπων δεν έχει επιβεβαιωθεί, δεν είναι όμως απίθανη. Από την αρχαιότητα, οι βασιλιάδες της Μεσοποταμίας κοσμούσαν τις πόλεις τους με πράσινο. Λέγεται ότι ο Γκιλγκαμές ο μυθικός βασιλιάς της Ουρούκ, είχε διαμορφώσει το ένα τρίτο της πρωτεύουσας του σε κήπους.

Μια πιο πρόσφατη θεωρία προτείνει ότι οι κήποι κατασκευάστηκαν όντως κάτω από τις διαταγές του Σενναχειρείμ, ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο της Ασσυρίας το 705 π.Χ., βασιλεύοντας μέχρι το 681 π.Χ. Κατά την εκπόνηση νέων μελετών σχετικά με τον τόπο της Νινευί (Βρίσκεται στην ανατολική όχθη του Τίγρη στην αρχαία Ασσυρία), οι κήποι του είχαν τοποθετηθεί κοντά στην είσοδο του παλατιού του, στην όχθη του ποταμού Τίγρη. Είναι πιθανό ότι στους επόμενους αιώνες, οι δύο τοποθεσίες μπερδεύτηκαν από τους ιστορικούς, και οι Κρεμαστοί Κήποι αποδόθηκαν στη Βαβυλώνα.

Από αρχαιοτάτους χρόνους, αφθονούσαν στη Μεσοποταμία θρύλοι σχετικά με την παραδείσια κατάσταση που βίωναν οι πρώτοι άνθρωποι και η οποία είναι γνωστή ως Κήπος της Εδέμ (Κήπος της Αγαλλίασης). Το πώς ζούσαν οι άνθρωποι στη μακρινή εκείνη εποχή, μας παραδίδεται από τον Ησίοδο στο Έργα και Ημέραι.

Θυμίζουμε ότι σύμφωνα με τη διάταξη του Ησίοδου, πρώτα στη γη εμφανίστηκε το χρυσό γένος· δεύτερο το ασημένιο, τρίτο το χάλκινο, τέταρτο των γένος των ηρώων και πέμπτο το δικό μας γένος, το σιδερένιο.
Οι Κρεμαστοί Κήποι αποτύπωναν μνήμες για το πώς ήταν η ζωή τη μυθική εκείνη εποχή. Οι άνθρωποι του χρυσού γένους, λέει ο Ησίοδος, ζούσαν σαν θεοί, μη έχοντας καμιά έγνοια στο μυαλό τους κι ήταν μακριά από κόπους και βάσανα· ούτε γνώριζαν τα γηρατειά· τα σώματά τους ήταν πάντοτε νεανικά και γλεντοκοπούσαν σε συμπόσια, μακριά από κάθε κακό. Η γη ανάδινε μονάχη της πολλούς και άφθονους καρπούς κι εκείνοι ευχαριστημένοι, ζούσαν ξεκούραστα απ’ τα κτήματά τους ανάμεσα σε πολλά καλά. Και πέθαιναν σαν να τους έπαιρνε ο ύπνος.
Ατυχώς, τα γένη των ανθρώπων ακολουθούν πτωτική πορεία και κάθε νέο γένος είναι κατώτερο ή μάλλον πιο πενιχρό από τα προηγούμενα.
Για παράδειγμα, στο δικό μας πέμπτο γένος, όπως λέει προφητικά ο Ησίοδος, δεν θα έχουν θέση ο δίκαιος και ο καλός, εφόσον (οι άνθρωποι του πέμπτου γένους) θα τιμούν όσους κάνουν εγκλήματα και αυθαιρεσίες. Το δίκιο θα βρίσκεται στη δύναμη και θα ζημιώνει ο αχρείος τον ευγενικό άνθρωπο λέγοντάς του λόγια απατηλά. Και ο φθόνος ο χαιρέκακος θα παρακολουθεί όλους τους ανθρώπους με μάτια γεμάτα μίσος. Και η Αιδώς και η Νέμεση, αφού σκεπάσουν το ωραίο τους πρόσωπο, θ’ ανεβούν στον Όλυμπο, κοντά στους αθάνατους, παρατώντας τους ανθρώπους· και θα μείνουν στους θνητούς οι βαριές θλίψεις· και το κακό δεν θα έχει γιατρειά. (Στίχοι 109-201).


Παρ όλα αυτά υπάρχει η θεωρία ότι οι περίφημοι Κήποι ήταν μάλλον πιο κοντά στην αρχαία Νινευή παρά στην αρχαία Βαβυλώνα. Αυτό σημαίνει πως τους Κήπους δεν έχτισαν οι Βαβυλώνιοι (όπως πιστευόταν μέχρι σήμερα) αλλά οι γείτονες τους, οι Ασσύριοι υπό την ηγεμονία του Σεναχερίμπ περίπου 2.700 χρόνια πριν.
Καθ' ότι όμως η Χιλάχ και η κοντινή της πόλη Μοσούλη, σπαράσσονται από εμφύλιες συρράξεις, 10 χρόνια μετά την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ, η Dalley και η ομάδα της δεν κατάφεραν να βρεθούν στο ακριβές σημείο για ανασκαφές. Ένα τοπικό συνεργείο τηλεόρασης τράβηξε ορισμένα πλάνα για εκείνη, τα οποία μελέτησε μαζί με την ομάδα της και εντόπισε σωρούς χώματος και ερειπίων που θα μπορούσε να είναι ότι απέμεινε από τους Κήπους.

Ένα άλλο επιχείρημα κατά της ύπαρξης των κρεμαστών κήπων στη Βαβυλώνα είναι ότι η επίπεδη τοπογραφία τής γύρω περιοχής θα καθιστούσε σχεδόν αδύνατο να μεταφέρεται συνεχώς τόσο νερό για να ποτίζονται οι κήποι, ενώ αντίθετα στη Νινευή η μορφολογία του εδάφους βοηθούσε περισσότερο για τη δημιουργία μεγάλων υδάτινων καναλιών.

Σύμφωνα με τη Στ. Ντάλεϊ, οι κρεμαστοί κήποι είχαν κατασκευαστεί με αμφιθεατρικό σχήμα (όπως τα αρχαία θέατρα) σε ένα τεχνητό λόφο με ύψος περίπου 25 μέτρων. Στη βάση τους υπήρχε μια μεγάλη λίμνη, η οποία τροφοδοτείτο από ρυάκια που έρρεαν από διάφορες κατευθύνσεις. Δέντρα και λουλούδια είχαν φυτευτεί στην κορυφή στεγασμένων κιονοστοιχιών.

Ο μεγάλος κήπος, ο οποίος φαίνεται πως χτίστηκε περίπου το 700 πΧ (ή λίγο μετά) στο παλάτι του Σεχαρίμπ, είχε μήκος περίπου 120 μέτρων και ποτιζόταν με τουλάχιστον 35.000 λίτρα νερού, που έρχονταν μέσω ενός πολύπλοκου συστήματος καναλιών, φραγμάτων και υδραγωγείων από απόσταση έως 80 χιλιομέτρων. Όταν έφθανε στον κήπο, το νερό ανυψωνόταν μηχανικά στις διαδοχικές αναβαθμίδες με ειδικές αντλίες από χαλκό, έτσι ώστε να ποτίζονται τα φυτά μέχρι το υψηλότερο επίπεδο.
Έως τώρα η περιοχή γύρω από τη Μοσούλη και την αρχαία Νινευή εθεωρείτο όλα αυτά τα χρόνια υψηλού κινδύνου, γι' αυτό λίγες μόνο ανασκαφές έχουν γίνει.


Επιμέλεια
Βαδράτσικας Χρήστος