Δίπτυχα κερωμένα πινακίδια

 

Από τις σημαντικότερες μεθόδους αποστολής μηνυμάτων. Απλών αλλά κρυπτογραφικών και οι περισσότερο προσφιλείς ίσως στην αρχαιότητα, ήταν η χρήση δίπτυχων κερωμένων πινακιδίων.

Τα δίπτυχα αυτά αποτελούνταν από δύο ισομεγέθεις ξύλινες πινακίδες, διαστάσεων περίπου 20Χ30 εκ., οι οποίες ήταν ενωμένες με κάποιο είδος άρθρωσης. Στην εσωτερική πλευρά των πινακιδίων έσκαβαν ελαφρά την επιφάνεια, αφήνοντας γύρω γύρω ένα πλαίσιο. Μέσα στη σκαμμένη επιφάνεια έστρωναν λιωμένο κερί, πάνω στο οποίο έγραφαν το μήνυμα. Το κερί που χρησιμοποιούσαν ήταν συνήθως χρώματος σκούρου μπλε, που το πετύχαιναν με την προσθήκη μελάνης. Το κερί αυτό λεγόταν μάλθη ή μάλθα.

Τα «κεκηρωμένα πινακίδια» είναι γνήσια ελληνική εφεύρεση και τα γνωρίζουμε με διάφορα ονόματα όπως πίνακες, πινακίδες, δελτία, πηκτία, πηξία, η δε χρήση τους ήταν πολλαπλή:  Χρησιμοποιούνταν στα σχολεία για μάθημα, για διάφορους λογαριασμούς και σημειώσεις και για ανταλλαγή  μηνυμάτων κάθε είδους και μορφής. Πάνω στο λειασμένο κερί έγραφαν το μήνυμά τους με το κέστρο ή στύλο καλούμενο, δηλαδή με γραφίδα που η μία άκρη της ήταν μυτερή (στύλος) ενώ η άλλη πλατιά (κέστρο) ώστε να σβήνει κάποιος το μήνυμα που πήρε χρησιμοποιώντας την πλατιά άκρη της γραφίδας και να γράφει εκ νέου το δικό του.

Οι πινακίδες αυτές με τη συχνή χρήση και την πάροδο του χρόνου εξελίχθηκαν σε κανονικά βιβλία, που επί Ρωμαιοκρατίας ονομάστηκαν κώδικες. Οι δίπτυχες, τα γνωστά δίπτυχα ή δίθυρα, ήταν δύο πινακίδες, που αργότερα αυξήθηκαν σε τρεις, τρίπτυχα, σε πέντε, πεντάπτυχα, και ακόμη περισσότερες πολύπτυχα ή εγχειρίδια. Λογικό είναι ότι λόγω του βάρους τους ήταν δύσκολο να τις κρατούν από το χέρι και τις κρεμούσαν από ειδική κρεμάστρα.

Τα δίπτυχα κερωμένα πινακίδια, αποτελούσαν ίσως μία από τις συμαντικότερες μεθόδους αποστολής μηνυμάτων.

Το μήνυμα σκαλιζόταν πάνω σε κερί ή πίσσα που είχε απλωθεί για το λόγο αυτό στην επιφάνεια ξύλινων πλακών, ενωμένων μεταξύ τους με κάποιο είδος άρθρωσης.

Για την αποτύπωση των λέξεων, εφόσον επρόκειτο για διαβαθμισμένες πληροφορίες, εφαρμοζόταν κάποια προσυμφωνημένη μέθοδος κωδικογράφησσης και η γραφή γινόταν ανάποδα, ώστε να απαιτείται κάτοπτρο για την ορθή ανάγνωσή τους.

Ήταν Ξύλινες πινακίδες με ελαφρώς σκαμμένη την εσωτερική τους επιφάνεια και καλυμμένη με μελανό κερί. Με ειδική γραφίδα (μυτερή από τη μία πλευρά για το γράψιμο και πεπλατυσμένη από την άλλη για το σβήσιμο), σκαλιζόταν το μήνυμα στην κέρινη επιφάνεια κανονικά ή κρυπτογραφικά (π.χ. με τη χρήση στιγμών αντί φωνηέντων, με αντικατοπτρική γραφή) ή σπάνια κάτω από αυτήν σε εξαιρετικές περιπτώσεις (π.χ. το μήνυμα του εξόριστου Δημάρατου από την περσική αυλή: «Ξέρξης στρατεύει Ελλάδι»

Κατόπιν έστειλε τις φαινομενικά άδειες πινακίδες στη Σπάρτη, όπου η γυναίκα του βασιλιά Λεωνίδα Γοργώ, μαντεύοντας το τέχνασμα αποκάλυψε την κρυμμένη πληροφορία

Επιμέλεια

Βαδράτσικας Χρήστος