Γαυγάμηλα 331 π.Χ.: Οι Έλληνες συντρίβουν την Περσική Αυτοκρατορία (Α' μέρος).

Η πορεία του ελληνικού στρατού προς τα Γαυγάμηλα, όπου και δόθηκε η τελική μάχη με τους Πέρσες το 331 π.Χ.

Στα Γαυγάμηλα, κοντά στη σημερινή πόλη Ερμπίλ στο βόρειο Ιράκ, δόθηκε το 331 π.Χ. η αποφασιστική μάχη μεταξύ των ελληνικών στρατευμάτων του Μεγάλου Αλέξανδρου και των περσικών του Δαρείου Γ΄.

Ο Αλέξανδρος, κατέχοντας ήδη τα παράλια της Αν. Μεσογείου και έχοντας εξουδετερώσει τον περσικό στόλο, ήξερε ότι μια νίκη θα του άνοιγε το δρόμο για την κατάκτηση και της Περσίας.

Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα έφθασε στην πόλη Θάψακο, κτισμένη στη δυτική όχθη του ποταμού Ευφράτη, αρχές καλοκαιριού του 331 π.Χ. Οι μηχανικοί γεφύρωσαν τις δυο όχθες του ποταμού χωρίς προβλήματα, καθώς το περσικό απόσπασμα που είχε καταλάβει την απέναντι όχθη, υποχώρησε. Στη συνέχεια οι Έλληνες κινήθηκαν βόρεια, όπου και στρατοπέδευσαν σε μια περιοχή κατάλληλη για προμήθεια τροφίμων και με άφθονη βοσκή για τα άλογα.  

Το βράδυ της 20^ης Σεπτεμβρίου 331 συνέβη ολική έκλειψη σελήνης και φόβος εξαπλώθηκε στο στρατόπεδο, καθώς η έκλειψη θεωρείτο κακός οιωνός. Ο μάντης Αρίστανδος όμως θύμισε στο στράτευμα πως σύμφωνα με τους Πέρσες μάγους ο ήλιος είναι το έμβλημα των Ελλήνων και η σελήνη έμβλημα των Περσών. Επομένως η απόκρυψη της Σελήνης σήμαινες ήττα των Περσών. Κατόπιν θυσίασε στη Σελήνη, τον Ήλιο και τη Γη ο μάντης και εξετάζοντας τα σφάγια βρήκε πως η έκλειψη ήταν ευνοϊκή για τους Έλληνες και ότι μέσα σε ένα μήνα θα γινόταν νικηφόρα μάχη. Με τέτοιον ευνοϊκό χρησμό ο στρατός ξεκίνησε την αυγή να συναντήσει τους Πέρσες. Βάδισαν νότια κατά μήκος του Τίγρη για τέσσερεις ημέρες. Μετά από μια μικρής έκτασης σύγκρουση με Πέρσες ιππείς, οι οποίοι απωθήθηκαν, ο Αλέξανδρος σταμάτησε την προέλαση του στρατού και στρατοπέδευσε.

Τέσσερις μέρες αργότερα προέλασε και πάλι, μέχρι που συνάντησε τον εχθρό σε απόσταση τριάντα σταδίων. Οι περισσότεροι από τους ανώτερους αξιωματικούς του ήταν της άποψης να επιτεθούν αμέσως, αλλά ο στρατηγός Παρμενίων επέμεινε πως θα ήταν ασύνετο να κάνουν κάτι τέτοιο, χωρίς να γνωρίζουν ακριβώς την περιοχή μπροστά τους, τις φυσικές και τεχνητές της δυσκολίες ούτε την παράταξη των εχθρών. Συμβούλεψε όλα αυτά να ερευνηθούν και μετά να ξεκινήσει η μάχη.

Ο Αλέξανδρος άκουσε τη συμβουλή του Παρμενίωνα και διέταξε να μείνουν εκεί, αλλά παρατεταγμένοι σε μάχη. Ο ίδιος μαζί με μερικούς ψιλούς (=ελαφρά οπλισμένους) και εταίρους κατασκόπευσε με επιτυχία τους Πέρσες και την περιοχή. Όταν επέστρεψε στο στρατόπεδο, ήταν νύχτα και ο Παρμενίων, ο Πολυσπέρχων και άλλοι τον συμβούλευσαν η επίθεση να γίνει πριν ξημερώσει. Ο Αλέξανδρος όμως είπε ότι δεν θεωρούσε τίμιο να κλέψει τη νίκη και εξέφρασε τη σιγουριά του ότι μπορεί να νικήσει τον Δαρείο φανερά και χωρίς σοφίσματα τον Δαρείο.

Ο περσικός στρατός που συγκεντρώθηκε εκεί αριθμούσε συνολικά 1.000.000 πεζούς και 40.000 ιππείς όπως παραδίδει ο Αρριανός, ωστόσο ο αριθμός αυτός θεωρείται τώρα πια υπερβολικός. Ο στρατός αυτός περιλάμβανε και 200 δρεπανηφόρα άρματα, αλλά και 15 θωρακισμένους ελέφαντες. Στα Γαυγάμηλα ο Δαρείος παρέταξε στην άκρα αριστερή πλευρά τους Βακτρίους, με αρχηγό τον Βήσσο τον σατράπη της Βακτριανής. Δίπλα σύνταξε τους Δάες και τους Αραχώτους υπό τον Βερσαέντη, τον σατράπη της Αραχωσίας. Κατόπιν παρέταξε τους δικούς του Πέρσες, ιππείς και πεζούς, τους Σούσιους υπό τον Οξάτρη και τους Καδούσιους. Στην άκρα δεξιά πλευρά παρατάχθηκαν και στην ανατολική και τη δυτική πλευρά του Ευφράτη τα συριακά στρατεύματα υπό τον Μαζαίο. Κατόπιν παρατάχθηκαν οι Μήδοι υπό τον Ατροπάτη, οι Παρθυαίοι, οι κατάφρακτοι Σάκες, οι Τάπουροι και οι Υρκάνιοι, ιππείς όλοι, υπό τον Φραταφέρνη. Τελευταίοι παρατάχθηκαν οι Αλβανοί και οι Σακεσίνες. Ο ίδιος ο Δαρείος πήρε θέση στο κέντρο, περιβαλόμενος από το καλύτερο τμήμα του στρατεύματος, τους έφιππους Πέρσες σωματοφύλακες, τους αποκαλούμενους συγγενείς του βασιλέα, τους πεζούς Πέρσες σωματοφύλακες, τους αποκαλούμενους μηλοφόρους, καθώς οι λόγχες τους έφεραν χρυσό μήλο, αντί σαυρωτήρα[16]. Κατόπιν παρέταξε τους «ανασπάστους Κάρας», δηλαδή απογόνους των Καρών, που μετοίκησαν από την πατρίδα τους στα ενδότερα του κράτους, τους άριστους τοξότες Μάρδους και τέλος τους Έλληνες μισθοφόρους. Πίσω από αυτούς παρατάχθηκαν ασύνταχτοι οι Ούξιοι και οι Βαβυλώνιοι και εκείνοι που κατοικούσαν προς την Ερυθρά θάλασσα και οι Συτακινοί και άλλοι, αγνώστου πλήθους. Ανάμεσα δε στο μέτωπο και τη φρουρά στέκονταν τα δρεπανηφόρα άρματα. Η συγκεκριμένη παράταξη του περσικού στρατού αναφέρεται από τον Αρριανό, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Αριστόβουλου, ο οποίος λέει ότι την αντέγραψε από το επίσημο σχέδιο που βρέθηκε ανάμεσα στα έγγραφα του περσικού επιτελείου, τα οποία έπεσαν στα χέρια των Ελλήνων μετά τη νίκη τους.

Από την άλλη ο Αλέξανδρος παρέταξε σε δύο τάξεις το στρατό του, που συγκροτείτο συνολικά από 40.000 πεζούς και 7.000 ιππείς. Προβλέποντας το σχέδιο του Δαρείου, ο Αλέξανδρος παρέταξε τις δυνάμεις του έτσι ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα υπερφαλάγγισής τους. Στο κέντρο παρατάχθηκαν έξι τάξεις της φάλαγγας και δεξιά τους οι υπασπιστές έχοντας στο πλευρό τους τις ίλες των εταίρων. Αριστερά της φάλαγγας τάχθηκαν 500 πεζοί και 2.000 Θεσσαλοί ιππείς. Πίσω από την πρώτη γραμμή αναπτύχθηκαν οι υπόλοιποι οπλίτες και πελταστές του στρατού σχηματίζοντας αμφίστομη φάλαγγα, ώστε σε οποιαδήποτε προσπάθεια υπερφαλάγγισης και κύκλωσης να μπορούν να σχηματίσουν νέο μέτωπο πλάγιο (επικαμπή) ή αντίθετο του αρχικού. Στη δεξιά πλευρά ο Αλέξανδρος τοποθέτησε ελαφρούς πεζούς και ιππείς. Μπροστά από τις ίλες των εταίρων παρατάχθηκαν σε πλαγιοφυλακή οι Αγριάνες ακοντιστές, υποστηριζόμενοι στο δεξιό τους πλευρό από ψιλούς τοξότες και ακοντιστές. Τις μονάδες των ψιλών υποστήριζαν με τη σειρά τους οι πρόδρομοι σαρισσοφόροι υπό τον Αρέτη και οι Παίονες ελαφροί ιππείς. Την πλαγιοφυλακή, που κάλυπτε τον χώρο μεταξύ των δυο κυρίων γραμμών μάχης, κάλυπταν Έλληνες ιππείς και τμήματα Αγριάνων και ψιλών τοξοτών. Την εμπροσθοφυλακή του δεξιού ελληνικού κέρατος αποτελούσαν οι ιππείς του Μενίδα. Με τον ίδιο τρόπο παρατάχθηκαν και στην αριστερή πλευρά τμήματα Κρητών τοξοτών και Θρακών ακοντιστών, ως πλαγιοφυλακή υποστηριζόμενα από θρακικά και ελληνικά τμήματα ιππικού. Εμπροσθοφυλακή του αριστερού κέρατος αποτελούσε το τμήμα του μισθοφορικού ιππικού του Ανδρόμαχου. Τέλος, τη φύλαξη του στρατοπέδου ανέλαβαν οι Θράκες πελταστές.

(Ακολουθεί νέα ανάρτηση, όπου περιγράφεται η μάχη).

Επιμέλεια

Πέτρος Βιτόπουλος